Derin sessizlikler, hamleler ve gergin hareketler, rakibinin ve kendisinin olası hamlelerini hesaplayan sürekli çalışan bir beyin, son dönemlerin popüler dizisi The Queen’s Gambit’in de hepimizin üzerindeki etkisiyle sizi atların, kalelerin, vezir ve şahın diyarına götürüyorum. Satranç diyarına…
SATRANCIN KALBİ ANTALYA’DA ATIYOR
Şu an Avrupa satrancının kalbi Antalya’da atıyor. 46 ülkeden 1000’in üzerinde başarılı sporcunun mücadele ettiği Avrupa Yaş Grupları Satranç Şampiyonası’nda 8-18 yaş aralığında 6 farklı yaş grubundan Avrupa’nın en iyi sporcuları mücadele veriyor. Türkiye Antalya’da tam 196 sporcusuyla temsil ediliyor. Turnuva 14 Kasım’a kadar sürecek. Eminim sporcularımız büyük başarı göstereceklerdir. Unutmayalım, 16 Yaş Altı Satranç Milli Takımı’mız Olimpiyat Şampiyonu oldu, hepimize büyük bir sevinç yaşattılar ve bugün lisanslı sporcu sayımız 1 milyon 200 bine yakın. Kısacası Türkiye’de bir satranç rüzgârı esiyor! Rüzgârın başında bir kadın var. Türkiye Satranç Federasyonu Başkanı Gülkız Tulay… Hem onunla hem de küçük sporcularımızlafoto muhabirimiz Selahattin Sönmez ile birlikte bir araya geldim. Tabii dünyam değişti.
ÇOCUKLAR SPORCU ANNELER ANTRENÖR YA DA HAKEM OLDU!
Gülkız Tulay ile sohbetimize Türkiye’de bir anlamda futbolun önüne geçen satranç sevgisiyle başladık; çünkü istatistiklere göre bu sevgi doğudan batıya, en ücra köylere kadar yayılmış durumda. Bakın Gülkız Tulay neler anlattı:
* Gençlik ve Spor Bakanlığı verilerine göre futbol dahil tüm spor dallarının önüne geçmiş durumda satranç. Her 10 sporcudan biri satranç sporcusu.
* Ülkedeki ilk satranç eğitim kulüplerini kurmak bana nasip oldu. Altyapıya yatırım yaptık. Çocuklar satranç öğrendi. Öğrenmekle kalmadı, sporcu olarak devam etti.
* Satrancın girdiği her evde anneler, babalar, dedeler, nineler satranç öğrendi.
* Çocuğu ile satranca başlayan şimdi antrenörlük, hakemlik yapan anneler var. Siirt’te, 2 çocuk annesi Kevser Sarsılmaz örneğin. Turnuvalarda büyük başarılar elde etti. Satranç antrenörlüğü ve hakemliği de yapıyor.”
HAYALLERİ GERÇEKLEŞTİRMEK VE BİR DOKUNUŞLA BÜYÜK MUCİZELER…
Aynı zamanda büyük bir tutku, satranç oynamak. Queen’s Gambit dizisinde beni en çok etkileyen sahnelerden biri Beth’in yatakhanede geceleri yatarken, bir anda tavanda satranç tahtası belirmesi ve Beth’in zihninde oynadığı oyunu görmemizdi. Tutku, durmayan akıl ve heyecan…
Tüm bunların yanında değişen hayatlar. Türkiye’de bir dokunuşla nelerin değiştiğini de Federasyon Başkanı Gülkız Tulay anlattı:
* ‘Satranç tahtasında koşuyorum, oynuyorum, tüm hayallerimi gerçekleştiriyorum’ diyen yürüme güçlüğü yaşayan Artvin’in Arhavi ilçesinden bir sporcumuz vardı. 5 yaşından beri oynadığı satranç ve fizik tedavi sayesinde yürümeyi başardı.
* SMA hastası Handenur Şahin’imiz var, başarı öyküsü yazıyor. Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nü bitirdi. Şimdi onun da içinde olduğu, federasyonumuzun yetkilileri ile satranç sporu uzmanlarımızdan, akademisyenlerden, işitme engelli sporculardan ve eğitmenlerden oluşan deneyimli bir ekip ile “Satranç Engel Tanımaz” projesini hayata geçirdik.
* Dünyada ilk kez, işaret diline ait satranç terminolojisini geliştirdik ve ‘Türk İşaret Dili Satranç Terimleri Sözlüğü’nü satranç dünyasının hizmetine sunduk.
* Gören Eller Projesi ile görme engelli okullarında satranç sınıfları açtık.
* Tüm Sevgi Evleri ve Çocuk Evleri’ne satranç sınıfları açtık ve antrenörler yetiştirdik. O evlerde satranç ile tanışan çocuklarımız bugün Türkiye şampiyonu oluyorlar ve ülkemizi yurtdışında temsil ediyorlar. Yeni Hayata Bir Hamle projesi ile hükümlü/tutuklu çocukları satranç ile tanıştırdık.”
İLKOKULLARA SATRANÇ DERSİ KONULSUN ÖNERİSİ
Peki çocukların hayatı satranç ile nasıl değişiyor? Ne kazanıyorlar?
* Satranç oynayan çocukların özgüvenleri yüksektir. Disiplini, çalışmayı öğrenir, çok yönlü düşünür, yaratıcıdırlar. Analiz, gözlem ve problem çözme yetenekleri yüksektir.
* Zamanı iyi kullanırlar. Sabretmeyi, plan yapmayı hatta 10 adım sonrasını planlamayı öğrenirler.
* Hepsinin okul başarısı yüksektir. Üniversite sınavlarında başarı yüzdeleri yüksek. Çok sayıda sporcumuz Türkiye’de ve yurtdışında çok iyi okullarda başarı bursuyla okuyor.
* Devlet ve özel olmak üzere yaklaşık 45 bin civarında ilk ve ortaokul var. Ana sponsorumuz Türkiye İş Bankası’nın da desteği ile yakında okullarda 30 bininci satranç sınıfımızı açacağız.
* Saydığım nedenlerden dolayı, satrancın özellikle birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar okullara ders olarak konulmasını istiyoruz. Biz ana sponsorumuzla tüm okullara satranç sınıfları kurmaya hazırız.”
SON 10 YILDA SATRANÇ
10 yılda, Türkiye’ye 1 olimpiyat şampiyonluğu, 35 dünya şampiyonluğu, 37 dünya ikinciliği, 41 dünya üçüncülüğü, 85 Avrupa şampiyonluğu, 78 Avrupa ikinciliği, 67 Avrupa üçüncülüğü getirildi. Kazanılan toplam madalya sayısı ise 11’den 603’e ulaştı.
2012 yılına kadar 5 “büyükusta” varken, bugün bu sayı 13’e ulaştı. Büyükusta unvanı satrançta gelinebilecek en büyük unvan.
MİNİK SPORCULAR NE DİYOR?
7-12 yaş arası minik sporcular derin bir sessizlik içinde hamlelerini düşünürken girdim salona… Çıt çıkmıyordu, sadece o ana ve hamlelerine odaklanmışlardı. Bir süre izledim, sonra hepsiyle sohbet ettim. Hepsinin hedefi şampiyon olmak, kimi çok eğlendiğini, kimi rakibini yenmekten büyük keyif aldığını anlattı. Rüyasında oynayan bile var. Hepsinin ortak söylediği şey, “Düşünmemi geliştirdi, ders notlarım yükseldi” oldu.
KÜLLİYE’DE SATRANÇ SINIFI
Satranç rüzgârı Cumhurbaşkanlığı’nda da esiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, katıldığı organizasyonlarda satranç takımı dağıtıyor. Eşi Emine Erdoğan şehit ailelerine yönelik bir satranç projesinin fikir annesi. Külliye’de bir satranç sınıfı olduğunu biliyor musunuz?
KADIN SPORCU SAYISINDA DA ZİRVEDE
* Satranç, kadın lisanslı sporcu anlamında da tüm branşlar arasında zirvede yer alıyor. Kadınların satranca ilgisi de giderek artıyor. 10 yıl önce 47 bin 332 olan lisanslı kadın sporcu sayımız bu yıl itibarıyla 400 bine yaklaştı
* Son olimpiyat şampiyonu takımında Gülenay Aydın ve Hatice Aslı Muştu da yer aldı. Senemgül Başsarı ise yakın zamanda çok önemli bir başarıya imza atarak, Türk satranç tarihine geçti. 2022 Dünya Yaş Grupları Satranç Şampiyonası’nda 10 Yaş Kızlar kategorisinde ‘birinci ile eş puanda dünya ikincisi’ oldu.
SATRANCI SEVDİREN KADIN
Türkiye’deki başarı rüzgârının ardındaki isim, Gülkız Tulay; aslında başarılı bir işkadınıydı. Çocukları satranca başladı. Satrancın çocuklarının hayatında yarattığı pozitif etkiyi görünce, daha çok çocuğun satranç oynaması gerektiğine inanarak yola çıktı. Türkiye’nin ilk satranç eğitim kulüplerinde onun imzası var. Türkiye Satranç Federasyonu’nun ilk kadın başkanı oldu. 10 yıldır Başkan. Onun döneminde Avrupa Parlamentosu Eğitim Komisyonu, Türkiye’yi satrançta Avrupa’ya örnek ülke olarak gösterdi. Sayısız Dünya ve Avrupa şampiyonluğunun yanı sıra satrançta ilk defa olimpiyat şampiyonluğu onun döneminde geldi. Ağustos ayında Uluslararası Satranç Federasyonu (FIDE) tarafından satranç sporunun yaygınlaştırılması için hayata geçirdiği projeler ve başarılı çalışmaları nedeniyle “Avrupa’nın En Başarılı Kadın Yöneticisi” seçildi.
VE O DİZİ ‘THE QUEEN’S GAMBIT’
Bir solukta izlediğim dizilerdendi. Çok iyi satranç oynayan ve çok sayıda erkeği yenerek şampiyon olan bu güçlü kadın karakteri hayranlıkla izlemiş, satrançtan esinlenerek hazırlanan kıyafetlerini de beğeniyle takip etmiştim. Federasyon Başkanı da doğal olarak keyifle izlemiş. Dizinin ismini yani “Vezir Gambiti”’ni de Başkan Tulay anlattı:
* İngilizce’de Queen’s Gambit bizde Vezir Gambiti olarak adlandırılan bir satranç açılışı.
* Daha üstün konuma geçebilmek için oyunun başlangıcında bir ya da birkaç taşı feda edersin, böylece rakibin kazandığını sanmasına müsaade eder, tam zafere ulaştığını sandığı sırada harekete geçip oyunu kazanırsın.
* Ama karşı taraf her zaman bu tuzağa düşmeyebilir tabii. Hayat gibi demek mümkün, bazen kazandığını sandığın anda mağlup olursun.
* Unutmayalım, satrançta ‘oyunun sonunda şah ve piyon aynı kutuya geri döner’ ve siz yeniden oyunu başlatana kadar orada kalırlar, ama hayat hep devam eder.”
BEN NE DİYORUM
Dünya Satranç Federasyonu’na göre, dünyada 600 milyondan fazla kişi düzenli olarak satranç oynuyormuş. Bizdeki ilgi de ortada. Dünya ortalamasının üzerinde sporcuya sahibiz. Federasyon Başkanı çok başarılı genç sporcuların olduğunu, Magnus Carlsen’in ününe ulaşabilecek potansiyele sahip olduklarını söylüyor. Avrupa bizi örnek gösteriyorsa, satranç bu ülkede bu kadar seviliyorsa devlet daha fazla destek vermeli. Şampiyonalarda dereceye giren sporculara, takımlara destek primleri verilmeli, önleri açılmalı. Para ve ödül motivasyon unsurudur. Satrancın çocuklara kattığı değer de çok önemli. Başkan Gülkız Tulay’ın ilkokul birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar satranç dersi konması talebini sevdim. Umarım dikkate alınır. (Hürriyet)
